Ειναι κυκλαδίτικο νησί του Αιγαίου Πελάγους. Βρίσκεται ανατολικά της Σαντορίνης με την οποία και αποτελούν τα νοτιοανατολικότερα νησιά των Κυκλάδων, και απέχει από τον Πειραιά150 μίλια. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Χώρα Ανάφης, έδρα της ομώνυμης κοινότητας που έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός και βρίσκεται στο νότιο τμήμα της νήσου. Επίνειο και κύριος λιμένας της νήσου είναι ο Άγιος Νικόλαος.
ΙΣΤΟΡΙΑ :
Η Ανάφη διατήρησε αναλλοίωτο το όνομά της από την αρχαιότητα και μάλιστα από τους μυθικούς χρόνους με συνέπεια αν και πολύ μικρό σε έκταση νησί να παρουσιάζει αξιόλογο ενδιαφέρον στο πέρασμα των αιώνων.
ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ:
Η Ανάφη έχει σχήμα περίπου τριγωνικό με μία ανατολική χερσόνησο και η συνολική της επιφάνεια εκτιμάται στα 38,636 τ.χλμ.με συνολικό ανάπτυγμα ακτών 38 χιλιόμετρα. Είναι γενικά ορεινό νησί με έντονο ακτογραφικό διαμελισμό χωρίς όμως μεγάλες κολπώσεις. Μεγαλύτερη κορυφή είναι η Βίγλα στο μέσον του νησιού με υψόμετρο τα 582 μ. Άλλες αξιόλογες κορυφές είναι ο Κάλαμος, 386 μ., που βρίσκεται στη ΝΑ. χερσόνησο, ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, περίπου 350 μ., που βρίσκεται στο βόρειο άκρο, το Καστέλι και ο Προφήτης Ηλίας. Δεν υφίστανται ποταμοί αλλά μόνο χείμαρροι.
Η γεωλογική σύστασή της είναι στο κέντρο γρανιτική ενώ στη περιφέρεια κρυσταλλική νεογενής. Εντοπισμοί ελαφρόπετρας που παρατηρούνται στη νήσο φέρονται ως προϊόντα της μεγάλης έκρηξης του ηφαιστείου της Σαντορίνης το 1500 π.Χ. Στο υπέδαφος της Ανάφης έχει διαπιστωθεί ύπαρξη μεταλλευμάτων κυρίως γαληνίτη, σμιθσονίτη, σιδήρουκαθώς και μολύβδου. Στην περιοχή Βάγια, παρά τη δυτική ακτή, υφίσταται ιαματική θειούχα πηγή. Στο ανατολικό άκρο του νησιού δεσπόζει ο Βράχος, ένας ασβεστολιθικός μονόλιθος με ψηλότερη κορυφή το Κάλαμο. Ο Βράχος θεωρείται ως δεύτερος μεγαλύτερος μονόλιθος της Μεσογείου μετά το Γιβραλτάρ. Αποτελεί το εντυπωσιακότερο φυσικό αξιοθέατο του νησιού και πρόκληση για τους αναρριχητές.[3] Μάλιστα, ο Γάλλος περιηγητής του 18ου αι., Ζοζέφ Πιτόν ντε Τουρνεφόρ, τον αποκαλεί τον πιο τρομακτικό βράχο του κόσμου. Στην κορυφή του Καλάμου (460 μ.), στην οποία οδηγεί μονοπάτι από τη Μονή Ζωοδόχου Πηγής, βρίσκεται η μονή της Παναγίας της Καλαμιώτισσας ,που κτίσθηκε το 1715, δίπλα σε ερείπια μεσαιωνικού οχυρού. Στη βόρεια πλευρά του Καλάμου βρίσκεται και το Δρακοντόσπηλο, ένα ενδιαφέρον σπήλαιο με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, που όμως είναι πολύ δύσκολα προσβάσιμο.
ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ:
Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία, οι Αργοναύτες, κατά τον Απολλώνιο τον Ρόδιο, επιστρέφοντας στη πατρίδα τους από την Κολχίδα και επιχειρώντας και νυκτερινούς πλόες, έπεσαν σε καταιγίδα παρασυρόμενοι στο ανοικτό πέλαγος, όπου ναυαγοί πλέον στη θάλασσα άρχισαν να εκλιπαρούν τον θεό Απόλλωνα να τους σώσει. Ο Απόλλωναςανταποκρινόμενος στις εκκλήσεις τους διέχυσε φως υπό μορφή κεραυνού οπότε και είδαν μπροστά τους να ξεπροβάλει από τη θάλασσα ολόκληρο νησί το οποίο και τελικά προσέγγισαν. Εκεί εξερχόμενοι οι Αργοναύτες ανήγειραν βωμό προς τιμή του Απόλλωνα του «Αιγλήτη» 😊 αυτού που λάμπει, Αίγλη) και ονόμασαν το νησί Ανάφη, (εκ του ρήματος αναφαίνω).
Η ίδια ιστορία μας μεταφέρεται και στα Ορφικά-Αργοναυτικά, από τον Ορφέα που υπήρξε αργοναύτης στην Αργώ. Στα Ορφικά η αφήγηση είναι πιο περιγραφική, δε λείπουν βέβαια και τα μυθολογικά στοιχεία. Μέσα απ το «βαριόηχο» κύμα του πελάγους και κάτω απ την απειλή μαύρων νεφών, ο Απόλλων ρίχνοντας φωτεινό βέλος από το βραχώδες έδαφος, εμφάνισε την Ανάφη.
Η περιγραφή που δίνεται και από τους δύο ποιητές εξαιρώντας τα μυθολογικά στοιχεία, παραπέμπει σε περιγραφή ηφαιστειακής έκρηξης, γεγονός που δεν πρέπει να μας εκπλήσσει μιας και στον υποθαλάσσιο χώρο του Αιγαίου, υπάρχει πληθώρα ηφαιστείων.
ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ:
Στην αρχαιότητα στην Ανάφη υπήρχε ιερό και ναός του Απόλλωνα του Αιγλήτη ή Αστεάλτα, εξ ου και ο Καλλίμαχος αναφέρει τη νήσο με το όνομα Αιγλήτη. Το όνομα Αστεάλτας αναφέρεται μοναδική φορά. Στον περίβολο του ιερού αυτού ναού του Απόλλωνα καλούμενου και «Αναφαίου», βρίσκονταν βωμοί και άλλων θεοτήτων όπως της Άρτεμηςτης Αφροδίτης, του Ασκληπιού των οποίων δέσποζε ο βωμός του Δία του «Κτησίου». Τη θέση αυτού του αρχαίου ιερού χώρου κατέχει σήμερα η «Μονή της Ζωοδόχου Πηγής » όπου και βρέθηκαν πολλά αρχαία που μεταφέρθηκαν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα, ενώ κάποια εξ ίσου σημαντικά φυγαδεύτηκαν στο Αυτοκρατορικό Μουσείο της Αγίας Πετρούπολης, το γνωστό Ερμιτάζ, από τους Ρώσους την περίοδο που η νήσος τελούσε υπό ρωσική κατοχή (1770-1774).
Αρχαίες εορτές που τελούνταν στην Ανάφη ήταν τα Κάρνεια και τα Υακίνθεια.
Ερείπια της αρχαίας πόλης της Ανάφης βρίσκονται σε απόσταση 1,5 ώρας (πεζοπορία) από τη σύγχρονη πόλη, επί κωνικού υψώματος στο μέσον της νήσου, παρά το ξωκλήσι του Αγίου Μάμαντος όπου απαντώνται ερείπια τειχών και τάφων. Εξ αυτών διαπιστώνεται η ύπαρξη δωρικού στοιχείου στη νήσο. Μάλιστα ένας από τους σωζόμενους τάφους ανήκε στο γένος των Αιγιδών ή Τελεσικρατιδών που φέρονται να μετοίκησαν από τη Λακωνική περί τον 7ο αιώνα π.Χ. την ίδια εποχή που κατέλαβαν τη παρακείμενη νήσο Θήρα (Σαντορίνη). Ο δε δρόμος που συνέδεε το αρχαίο ιερό με την αρχαία πόλη ονομάζονταν «ιερά οδός».
Από την Ανάφη φέρεται να πέρασαν και οι Φοίνικες υπό τον Μεβλίαρον όταν μαζί με τον Κάδμο αναζητούσαν νέους τόπους μόνιμης εγκατάστασης, εξ ου και η Ανάφη φέρονταν και με το όνομα Μεβλίαρος ή με αποκοπή Βλίαρος. Σημειώνεται ότι ο Απολλώνιος ο Ρόδιος αποκαλεί την Ανάφη «βαιά» και «λυσσάδα νήσο».
ΤΟΠΟΣ ΕΞΟΡΙΑΣ :
Κατά τον 20ό αιώνα χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας. Οι πρώτοι εξόριστοι βρέθηκαν στο νησί το 1923. Το 1929 η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλουψήφισε το νόμο του 1929 «περί Ιδιωνύμου αδικήματος» και τότε βρέθηκαν οι πρώτοι εκτοπισμένοι κομμουνιστές στο νησί. Οι επόμενες κυβερνήσεις συνέχισαν να χρησιμοποιούν την Ανάφη για την εκτόπιση Αριστερών και το φαινόμενο κορυφώθηκε στην περίοδο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά(1936-41), όπου εκτοπίστηκαν εκεί δεκάδες αντίπαλοι του καθεστώτος, όπως οι Σιάντος, Γληνός, Σβώλος, Πορφυρογένης, Θέος, Καραγιώργης, Μανώλης Μανωλέας κ.α.
Ως τόπος εξορίας παρέμεινε μέχρι και τη δικτατορία της 21ης Απριλίου.
ΑΚΤΟΓΡΑΦΙΑ:
Ξεκινώντας από το βορειότερο άκρο της νήσου απαντώνται τα ακόλουθα ακρωτήρια και όρμοι:
Ακρωτήριο Δράπανο είναι το βορειότερο άκρο της νήσου,
Όρμος Λιβοσκόπου, νοτιότερα του προηγουμένου,
Ακρωτήριο Λιβόσκοπο, ΝΑ. του προηγουμένου,
Όρμος Βρύση, ΝΑ. του προηγουμένου,
Ακρωτήριο Διάσκελο, ΝΑ. του προηγουμένου,
Όρμος Αγίου Αντωνίου, ΝΑ. του προηγουμένου,
Ακρωτήριο Λιανή Πούντα ή Μετόχι, ΝΑ. του προηγουμένου,
Όρμος Καλαμιώτισσας, ΝΑ. του προηγουμένου, ο μεγαλύτερος της νήσου,
Ακρωτήριο Κάλαμος, ΝΑ. του προηγουμένου, το ανατολικότερο σημείο της νήσου,
Ακρωτήριο Μανιάτης, Δ-ΝΔ. του προηγουμένου,
Κάτω όρμος Καλαμιώτισσας, δυτικότερα προηγουμένου,
Ακρωτήριο Μεγάλος Ποταμός, δυτικότερα προηγουμένου,
Όρμος Καταλύματα, δυτικότερα προηγουμένου,
Ακρωτήριο Κλεισίδι, δυτικότερα προηγουμένου,
Όρμος κυρίου λιμένα Αγ. Νικολάου, δυτικότερα προηγουμένου,
Ακρωτήριο Πετράδια, δυτικότερα προηγουμένου,
Όρμος Καμένης Λαγκάδας, βορειοδυτικότερα προηγουμένου,
Ακρωτήριο Λύτρα, ΒΔ. προηγουμένου,
Όρμος Τρούλος, ο δυτικότερος της νήσου,
Όρμος Πράσα, βορειοανατολικότερα προηγουμένου,
Ακρωτήριο Ψαρή, BA. προηγουμένου,
Όρμος Λάκκιοι ή Βίγλα, ΒΑ. προηγουμένου,
Ακρωτήριο Άσπρο Βουνό, ΒΑ. προηγουμένου, και
Όρμος Σαμιακό που βρίσκεται δυτικά του βορειότερου ακρωτηρίου Δράπανο.
ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ:
Η Ανάφη μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204, ακολούθησε τη μοίρα των άλλων Κυκλάδων. Τα νησιά αυτά δόθηκαν στη Δημοκρατία της Βενετίας και εκείνη επέτρεψε σε Βενετσιάνους πολίτες να τα καταλάβουν. Ο Δούκας του Αρχιπελάγους Μάρκος Α΄ Σανούδοςμαζί με άλλους ευγενείς κυρίεψε 17 Κυκλαδονήσια : Νάξο, Πάρο, Αντίπαρο, Κίμωλο, Μήλο, Αμοργό, Ίο, Κύθνο, Σίκινο, Σίφνο, Σύρο, Άνδρο, Ανάφη, Σαντορίνη, Αστυπάλαια, Τήνο και Μύκονο. Έκανε πρωτεύουσα του τη Νάξο και έτσι δημιουργήθηκε το Δουκάτο της Νάξου ή Δουκάτο του Αρχιπελάγους και ο Σανούδο έγινε ο πρώτος Δούκας του, το 1207. Την Ανάφη την παραχώρησε στον επίσης Βενετσιάνο Λεονάρντο Φώσκολο,που έγινε φόρου υποτελής του.Στην Φραγκοκρατία το νησί της Ανάφης έμεινε γνωστό ως “Νιμφίον”.Με την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες το 1262, κάποια από τα νησιά ανέκτησαν ο Βυζαντινός ναύαρχος Αλέξιος Δούκας Φιλανθρωπηνός και ο πρίγκιπας Λικάριος. Ανάμεσα σε αυτά ήταν και η Ανάφη που ξαναέγινε Βυζαντινή για λίγο καιρό όμως. Η οικογένεια των Φώσκολι διώχτηκε από το νησί από τον Τζοβάννι ντε λο Κάβο που καταγόταν από την Δημοκρατία της Γένοβας και είχε γεννηθεί στην Ανάφη, πήρε τον τίτλο του “αυτοκρατορικού ναυάρχου”. Η πειρατεία ανθούσε αυτά τα χρόνια και το νησί έγινε και αυτό κρησφύγετο πειρατών. Η Ανάφη έμεινε σε ελληνικά χέρια μέχρι το 1307 που ύστερα από συμφωνία μεταξύ των Βυζαντινών και των Ενετών επανήλθε στο Δουκάτο του Αρχιπελάγους.
Την περίοδο 1307 – 1397 κυρίαρχος του νησιού ήταν ο Οίκος των Γκοζαντίνι ενώ από το 1397 έως το 1528 ο Οίκος των Κρίσπι. Τότε ο Γιαννούλης Γκοζαντίνι, μέλος οικογένειας από τη Μπολώνια της Ιταλίας, κατέλαβε την Ανάφη που στη βενετσιάνικη γλώσσα λεγόταν Namfio και αυτοανακηρύχτηκε ανεξάρτητος ηγεμόνας. Εν τω μεταξύ ο Τούρκικος στόλος άρχισε να εμφανίζεται στο Αιγαίο και να προκαλεί καταστροφές στα νησιά. Η Ανάφη τελικά ξαναπέρασε στα χέρια του Δούκα της Νάξου, Τζοβάννι Β’ Κρίσπο που την έδωσε σαν τιμάριο στο συγγενή του, Γουλιέλμο Β’ Κρίσπο, ο οποίος έχτισε και το κάστρο του νησιού. Ακούγεται ότι ανήγειρε άλλο ένα κάστρο στον πανύψηλο βράχο του όρους Κάλαμος ώστε να έχει οπτική επαφή. Ο Γουλιέλμος Β΄ Κρίσπος (1390-1463) έγινε κατόπιν αντιβασιλεύς του Δουκάτου του Αρχιπελάγους αφήνοντας το νησί της Ανάφης στην κόρη του Φλωρεντία. Ειρηνικά χρόνια κύλησαν για το νησί μέχρι το 1522 όταν εμφανίστηκε στη θάλασσα ο Τούρκος πειρατής Κούρτογλου που λεηλάτησε όλες τις Κυκλάδες και αργότερα ο διάσημος Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα ως ναύαρχος του Τουρκικού στόλου και κατέλαβε τα νησιά το ένα μετά το άλλο. Η βενετσιάνικη οικογένεια των Πιζάνι ξαναπήρε την Ανάφη το 1528, παρόλο που τους απέτρεψε ο βενετσιάνος Βαΐλος της Κωνσταντινούπολης λέγοντας του ότι το νησί ήταν πια ακατοίκητο και δεν έμενε τίποτα εκεί παρά ο άδειος βράχος. Την κράτησαν όμως για λίγο και η Ανάφη, όπως και οι υπόλοιπες Κυκλάδες προσαρτήθηκαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία μέχρι την επανάσταση του 1821.
ΝΕΟΤΕΡΟΙ ΧΡΟΝΟΙ :
Την κατάκτηση της Ανάφης από την Οθωμανική αυτοκρατορία, ακολούθησε η βίαιη μεταφορά πολλών από τους κατοίκους της στη Μικρά Ασία. Η Οθωμανική αυλή παραχώρησε προνόμια (1700) σε αντάλλαγμα 500 κορώνων, η κυριαρχία ήταν τυπική, ο στόλος περνούσε μόνο μια φορά τον χρόνο για να συλλέξει τους φόρους.[16]Ο Γάλλος βοτανολόγος Ζοζέφ Πιτόν ντε Τουρνεφόρ επισκέφτηκε την Ανάφη για λογαριασμό της Γαλλικής αυλής, περιγράφει το Όρος Κάλαμος ως “έναν από τους εντυπωσιακότερους βράχους στον κόσμο”. Το νησί έχει ανασκαφεί από Άγγλους και Γάλλους αρχαιολόγους, ένα Ελληνιστικό άγαλμα που βρέθηκε στο Καστέλι βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη. Όταν ξέσπασε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1768-1774)χρησιμοποίησε την Ανάφη ως ναυτική βάση ο Ρώσος ναύαρχος Αλέξιος Ορλώφ, από το 1770 μέχρι το τέλος του πολέμου.
Στην Ελληνική Επανάσταση του 1821οι Αναφιώτες έστειλαν “δύο καίκια με άνδρες” για να βοηθήσουν στον αγώνα. Έτσι, η Θήρα, η Αστυπάλαια και η Ανάφη σχημάτισαν ιδιαίτερη επαρχία των νοτίων Κυκλάδων. Η Ανάφη ενσωματώθηκε επίσημα στο ελεύθερο Ελληνικό κράτος με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου (18 Αυγούστου 1832). Μετά την απελευθέρωση και την ανάδειξη της Αθήνας σε πρωτεύουσα της Ελλάδας οι Αναφιώτες έφτασαν για να βοηθήσουν στην ανοικοδόμηση της νέας τους πρωτεύουσας. Οι Αναφιώτες από τότε μετανάστευσαν σποραδικά, εγκαταστάθηκαν ιδιαίτερα στους πρόποδες της Ακρόπολης όπου οικοδόμησαν την πρώτη συνοικία τα Αναφιώτικα. Ο αρχαιολόγος Τζέιμς Θίοντορ Μπεντ επισκέφτηκε το νησί τον χειμώνα του 1880 και έδωσε μια αναλυτική του περιγραφή.
Μετά την πτώση της Δικτατορίας του 1974 ήρθε ο ηλεκτρισμός και κατασκευάστηκε το λιμάνι. Η κατασκευή λιθόστρωτων οδών την δεκαετία του 1980 θα αυξήσει τον τουρισμό και θα βοηθήσει την τοπική γεωργία. Πολλές κατοικίες μεταναστών από την δεκαετία του 1960 έχουν φωτογραφηθεί, το φωτογραφικό αρχείο βρίσκεται στο Μουσείο Μπενάκη στην Πλατεία Κολωνακίου.
ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΑ :
Ο πληθυσμός της Ανάφης στην απογραφή του 2001 αριθμούσε 273 άτομα, όταν το 1850 πλησίαζε τους 1000 κατοίκους.
Συγκεκριμένα το 1848 αριθμούσε 895 κατοίκους, το 1853 τους 931 και το 1856 τους 952 κατοίκους. Από τότε άρχισε μια φθίνουσα πορεία του πληθυσμού. Το 1861 ήταν 692, το 1870 αυξήθηκαν στους 729, το 1879 μειώθηκαν στους 687, το 1889 ήταν 658, το 1896 ήταν 643, το 1907 έμειναν 579 και το 1920 αριθμούσαν 559 κάτοικοι. Η φθίνουσα αυτή πορεία συνεχίστηκε ομοίως όπως σε όλες τις Κυκλάδες. Πορεία του επίσημου πληθυσμού της Ανάφης.
Κατά την απογραφή του 2021 ο πληθυσμός του νησιού ήταν 479 κάτοικοι.
Η νήσος διαθέτει σήμερα ένα πολυδύναμο περιφερειακό (αγροτικό) ιατρείο, Γραφείο ΕΛΤΑ, ταχυδρομικό ταμιευτήριο, δημοτικό σχολείο, Γυμνάσιο με Τάξεις Λυκείου,
αστυνομικό σταθμό και κοινοτική βιβλιοθήκη.* Σημειώνεται ότι η Ανάφη μέχρι πριν τη διοικητική διαίρεση του 1912 αποτελούσε ιδιαίτερο Δήμο. Μεταγενέστερα χαρακτηρίστηκε κοινότητα. Σήμερα μετά τον Νόμο Καποδίστρια αποτελεί αυτόνομο Δήμο.
Ο Σύνδεσμος των Απανταχού Αναφαίων ιδρύθηκε το 1927 από την ανάγκη των Αναφαίων που διαμένουν στην Αθήνα να βοηθήσουν στην προβολή και στην επίλυση των προβλημάτων του νησιού. Το 1983 αγόρασαν με δικά τους έσοδα αίθουσα στον Άγιο Δημήτριο όπου στεγάζεται το Πολιτιστικό και Πνευματικό τους Κέντρο. Οι κυριότερες δραστηριότητες του Συνδέσμου των Απανταχού Αναφαίων είναι πολιτιστικές εκδηλώσεις και μαθήματα χορών, διμηνιαία έκδοση εφημερίδας από το 1984, αιμοδοσίες, συντήρηση μνημείων, βράβευση μαθητών και σπουδαστών.
Σήμερα η Ανάφη υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Θήρας Αμοργού και Νήσων και ειδικότερα στην αρχιερατική περιφέρεια Θήρας.
https://el.m.wikipedia.org
Επιμέλεια : Π.Π.Νούνης